30 soorten besluitvorming
Beslissingen nemen is essentiële vaardigheid, zowel in het persoonlijke als in het professionele leven. Het proces van het selecteren van de beste actie uit verschillende alternatieven is wat mensen en organisaties vaak succesvol maakt. Dit artikel onderzoekt de verschillende soorten besluitvorming, inclusief korte beschrijvingen, praktische voorbeelden en ideale situaties om toe te passen.
Wat is besluitvorming?
Besluitvorming is het proces waarbij een keuze wordt gemaakt tussen verschillende opties. Deze keuze wordt vaak beïnvloed door iemands waarden, voorkeuren en overtuigingen.
Welke soorten besluitvorming zijn er?
Er zijn meer dan 30 verschillende soorten besluitvorming, elk met zijn eigen toepassing en methodologie. Deze stijlen kunnen worden gecategoriseerd op basis van hun aanpak, setting en strategieën in zes groepen. Deze classificatie maakt het gemakkelijk om de juiste besluitvormingsstijl te herkennen en te gebruiken. In dezelfde situatie zullen ze veelal tot een andere beslissing leiden.
- Deze aanpak is vergelijkbaar met het volgen van je instinct, of 'onderbuikgevoel'. Wanneer de beslisser veel ervaring en kennis op dit gebied heeft, is hij of zij beter in staat dergelijke beslissingen snel te nemen. In plaats van zich strikt aan een recept te houden, kan een chef-kok bijvoorbeeld componenten voor een nieuw gerecht selecteren op basis van zijn aangeboren gevoel voor smaak.
- Hier worden oordelen vaak gemaakt op basis van gevoelens in plaats van op beredeneerde, ondubbelzinnige conclusies. Het is vergelijkbaar met het kiezen van een vakantieplek uitsluitend op basis van de fantasieën uit je kindertijd en het negeren van factoren zoals financiële beperkingen of reisbeperkingen. Dit wordt meestal toegepast wanneer beslissingen sterk worden beïnvloed door gevoelens of persoonlijke vooroordelen, waarbij vaak voorrang wordt gegeven boven beredeneerde redeneringen of nauwkeurige analyses.
- Dit soort besluitvorming wordt voornamelijk gemotiveerd door hoe iemand over de omstandigheden denkt. Deze methode wordt vaak toegepast in situaties die subjectief of persoonlijk zijn, waarin de emoties en gevoelens van de gebruiker voorrang hebben op logica of objectieve feiten. Stel je voor dat het management een werknemer een promotie geeft zonder naar prestatie-informatie te kijken, omdat ze 'voelen' dat de werknemer betrouwbaar en ijverig is.
- Dit houdt in dat beslissingen worden genomen door eenvoudige, op ervaring gebaseerde methoden of 'vuistregels' toe te passen. In plaats van een reeks tests uit te voeren, kan een arts bijvoorbeeld een veel voorkomende aandoening diagnosticeren op basis van standaardsymptomen die hij herhaaldelijk heeft gezien. Ze kunnen onderhevig zijn aan vooroordelen en zijn minder systematisch, maar toch zijn ze nuttig bij het snel nemen van beslissingen of bij het nemen van onvolledige kennis.
- Dit impliceert een grondige analyse van de beschikbare informatie. Dit is perfect voor scenario's die diepgaande data-analyse en rationele beoordeling vereisen, zoals strategische bedrijfsplanning of uitdagende probleemoplossende omstandigheden.
- In dit geval zijn analyses en kwantitatieve gegevens de belangrijkste bronnen van besluitvorming. Dit werkt het beste in situaties waarin objectieve, kwantificeerbare gegevens beschikbaar zijn om beslissingen te begeleiden en te verhelderen, zoals bij operationele verbeteringen of marktstudies. Een marketingteam kan de doelmarkt kiezen voor de introductie van een nieuw product op basis van analyses en klantgegevens.
- Deze aanpak is vergelijkbaar met datagestuurde beslissingen, maar dan met casestudy's en meningen van deskundigen, evenals kwantitatieve en kwalitatieve gegevens. Met behulp van deze aanpak kan een arts een behandelingskuur selecteren door informatie uit onderzoek te combineren met observaties uit de eerste hand en de geschiedenis van de patiënt. Het best beschikbare, actuele, uitgebreide en relevante bewijsmateriaal vormt de basis van dergelijke beslissingen.
- Deze aanpak richt zich op langetermijndoelstellingen en -strategieën. Een CEO kan strategische besluitvorming gebruiken om de koers van het bedrijf voor de komende vijf jaar te bepalen, waarbij hij rekening houdt met interne middelen, concurrentiedynamiek en marktuitbreiding.
- Deze besluitvorming is meer gericht op kortetermijn- en dagelijkse operaties dan op strategische besluitvorming. Dit is het beste alternatief voor beslissingen die snelle, werkbare oplossingen vereisen. Een restaurantmanager kan dagelijkse menuspecials en personeelswisselingen plannen met behulp van tactische besluitvorming.
- Dit type besluitvorming is methodisch, rationeel en data- en analysegestuurd. Het wordt vaak gebruikt in omgevingen waar feitelijke correctheid en precisie cruciaal zijn. Een ingenieur kan gebruik maken van logische besluitvorming om het ideale materiaal voor een brug te kiezen, waarbij hij rekening houdt met de kosten, sterkte en duurzaamheid.
- Dit verwijst naar het selecteren van een handelwijze die voldoet aan een minimaal aanvaardbaar criterium. Dit werkt goed in situaties waarin er tijds- of middelenlimieten zijn en een snel, werkbaar antwoord vereist is in plaats van het beste antwoord, zoals bij het nemen van beslissingen onder druk met weinig informatie. Bij de aankoop van een huis kan een koper deze strategie toepassen en genoegen nemen met een woning die aan het merendeel van zijn wensen voldoet, ook al is deze niet de ideale woning.
- Dit omvat het kiezen van routinematige beslissingen op basis van vooraf bepaalde richtlijnen of regels. Deze methode is meer mensgericht en werkt goed in scenario's waarin op regelmatige basis keuzes worden gemaakt in overeenstemming met vastgestelde protocollen of standaardwerkprocedures, zoals reguliere HR- of kwaliteitscontroleprocedures.
- Dit omvat het maken van oordelen met behulp van algoritmen, dit zijn verzamelingen van richtlijnen of instructies die worden gebruikt vaak in een computeromgeving. Deze computergestuurde methode werkt goed in situaties die voorspelbare, repetitieve resultaten vereisen en vaak afhankelijk zijn van vooraf vastgestelde regels of algoritmen, zoals geautomatiseerde financiële handel of geautomatiseerde diagnostische systemen. Systemen die niet geautomatiseerd zijn of die algoritmen gebruiken voor de besluitvorming kunnen algoritmen bevatten.
- Dit houdt in dat er gebruik wordt gemaakt van automatisering om oordelen te vellen zonder menselijke inbreng en op basis van een model. Online kredietscores zijn een populair voorbeeld, waarbij een technologie onmiddellijk bepaalt of een klant in aanmerking komt voor een lening door diens financiële informatie te analyseren. Deze aanpak is geschikt voor omstandigheden die snelle, nauwkeurige en onbevooroordeelde conclusies vereisen, omdat deze efficiënt is en menselijke fouten tot een minimum beperkt.
- Stijlen waarbij meerdere personen zijn betrokken bij de besluitvorming vallen onder deze categorie. De volgorde geeft een toenemende mate van betrokkenheid en noodzakelijke consensus aan. De regels variëren van het eisen van unanieme instemming tot meerderheid. Elke stijl heeft voordelen en kan worden toegepast op verschillende contexten en groepsdynamieken.
- Hier maakt een groep collectief keuzes via verschillende methoden (stemmen, discussie, delegatie). Dit werkt het beste in omstandigheden waarin het van cruciaal belang is om iedereen mee te krijgen en verschillende standpunten te integreren. Een raad van bestuur zou er bijvoorbeeld voor kunnen kiezen om de nieuwe CEO van een bedrijf te selecteren via collectieve besluitvorming. Diverse gezichtspunten kunnen voordelig zijn voor deze strategie, hoewel groepsdenken een probleem kan zijn.
- De stem van de meerderheid wordt in dit geval gebruikt om keuzes te maken. Dit werkt het beste in situaties waarin het belangrijk is om te beslissen op basis van de mening van de meerderheid, zoals het kiezen van een teamactieplan of het kiezen van een leider voor een organisatie.
- Met behulp van deze methode dragen verschillende belanghebbenden bij aan de besluitvorming. Dit is perfect voor situaties waarin het belangrijk is om verschillende belanghebbenden te betrekken om een diversiteit aan perspectieven te krijgen en betrokkenheid te stimuleren, zoals bij het creëren van teamprojecten of bedrijfsbrede initiatieven.
- Dit type legt een sterke nadruk op de deelname van meerdere belanghebbenden aan het besluitvormingsproces, met als doel consensus te bereiken in plaats van noodzakelijkerwijs unanimiteit. Het combineert de meningen van talloze individuen om, uit een reeks voorgestelde oplossingen, het optimale alternatief voor een groep te bepalen.
- Het doel van deze procedure is om tot een besluit te komen waar alle partijen mee kunnen leven. De discussies gaan door totdat er door iedereen consensus is bereikt. Dit werkt het beste in omstandigheden zoals coöperatieve organisaties of samenwerkende teamomgevingen, waar het van cruciaal belang is om tot een oplossing te komen waar alle groepsleden het over eens kunnen zijn.
- Dit is het tegenovergestelde van samenwerkingsbenaderingen. Eén persoon neemt een individuele beslissing onder een autoritair systeem zonder iemand anders te raadplegen. Dit werkt goed wanneer snelle, beslissende actie vereist is.
- Het nemen van beslissingen die in lijn zijn met iemands persoonlijke waarden en principes (die worden beïnvloed door iemands opvoeding, cultuur, religie of persoonlijke overtuigingen) is de basis van dit proces . Moraliteit is intrinsiek subjectief, wat betekent dat de moraal van mensen sterk kan variëren. Bij het nemen van beslissingen is dit soort besluitvorming essentieel wanneer persoonlijke waarden een grote rol spelen. Bij het nemen van morele beslissingen kan een maatschappelijk werker bijvoorbeeld beslissen wat de beste manier is om een cliënt te ondersteunen, door rekening te houden met zijn eigen ethische overtuigingen met betrekking tot de behoeften en rechten van de cliënt, wat ingewikkelde sociale of culturele kwesties met zich mee kan brengen.
- Aan de andere kant gaat het nemen van beslissingen op basis van ethiek vooral over het naleven van externe normen of gedragscodes die algemeen worden erkend in een bepaalde samenleving, sector of organisatie. Ethiek biedt een meer onpartijdige basis voor het nemen van beslissingen en wordt vaak gedefinieerd in wettelijke statuten, professionele normen of bedrijfsregels. Deze strategie is van cruciaal belang in situaties waarin naleving van morele principes vereist is. Bij het beslissen welke nieuwsonderwerpen moeten worden besproken, kan een mediabedrijf bijvoorbeeld ethische besluitvorming toepassen om ervoor te zorgen dat zijn verslaggevingstechnieken in overeenstemming zijn met de waarden van publieke plicht en journalistieke integriteit.
- Dit houdt in dat er beslissingen worden genomen in het licht van onvoldoende of onzekere informatie. Op een volatiele aandelenmarkt kan het bijvoorbeeld nodig zijn dat een belegger beslissingen neemt ondanks het gebrek aan zekerheid over de richting van de markt, ondanks dat hij toegang heeft tot de best mogelijke informatie.
- Dit is essentieel wanneer je onder dwang staat of in een noodsituatie een snelle reactie nodig heeft. Dit moet worden benut in situaties met aanzienlijke gevolgen die vragen om een kritische beoordeling, doelbewuste analyse en het hoogste niveau van zorg en bezorgdheid. Bij het snel oordelen tijdens een ernstige brandnoodsituatie is een brandweercommandant een perfect voorbeeld van hoe belangrijk snel denken is.
- Beslissingen zijn vaak gebaseerd op als-dan-redeneringen en zijn afhankelijk van bepaalde omstandigheden of scenario's. Dit wordt gebruikt wanneer een flexibele aanpak nodig is om zich aan te passen aan verschillende scenario's en de keuze voor een actie of strategie afhankelijk is van bepaalde omstandigheden, variabelen of factoren die kunnen veranderen. Een stadsplanner zou gebruik kunnen maken van voorwaardelijke besluitvorming, bijvoorbeeld door noodplannen op te stellen die zijn gebaseerd op 'als-dan'-verklaringen, zoals 'Zet deze middelen in als er zich een overstroming voordoet'.
- Dit houdt in dat we aanpasbare beslissingen nemen als reactie op onvoorziene moeilijkheden of veranderende omstandigheden. Dit wordt gebruikt wanneer methoden en beslissingen voortdurend moeten worden aangepast en gewijzigd om de beoogde doelstellingen effectief te bereiken in een dynamische en snel veranderende omgeving of context. Wanneer consumentenpatronen abrupt veranderen, kan een bedrijfsmanager adaptieve besluitvorming gebruiken om de marketingstrategie aan te passen.
- Deze strategie richt zich op het maken van kleine, geleidelijke aanpassingen of keuzes. Dit is geschikt in situaties waarin het de voorkeur verdient om geleidelijke, kleine verbeteringen aan de huidige tactieken of processen aan te brengen in plaats van grote, abrupte veranderingen om het gewenste resultaat te bereiken. In plaats van te wachten met het uitbrengen van een volledige nieuwe versie van een app, kan een softwareontwikkelingsteam ervoor kiezen om incrementele besluitvorming toe te passen door regelmatig nieuwe functies aan een bestaande versie toe te voegen.
- Dit soort besluitvorming, dat vaak wordt ingegeven door cognitieve vooroordelen of emotionele gehechtheden, vindt plaats wanneer mensen of organisaties bij een beslissing blijven, zelfs als er nieuwe informatie is die daarop wijst klopte niet. Dit wordt gebruikt wanneer mensen of organisaties consequent meer geld of moeite steken in een falend actieplan omdat ze zich er in het verleden toe hebben verbonden, ook al suggereren de gegevens dat dit irrationeel kan zijn. Een voorbeeld hiervan is een bedrijf dat, ondanks duidelijke tekenen dat het project zou mislukken, een mislukte onderneming blijft financieren omdat het al een aanzienlijke hoeveelheid middelen heeft toegezegd.
- Dit is handig bij het omgaan met uitdagende problemen of mogelijkheden die creatief, onconventioneel denken vereisen om tot nieuwe antwoorden of methoden te komen. Terwijl een reclameteam met een beperkt budget werkt, kan het creatieve besluitvorming toepassen om een nieuwe, goedkope marketingstrategie te creëren die gebruik maakt van sociale media en virale inhoud in plaats van dure traditionele advertenties.
Een evenwichtige combinatie met intuïtief oordeel
Talrijke onderzoeken geven aan dat de sleutel vaak het vinden van een gezond evenwicht is tussen meer formele en intuïtieve methoden. Een paar voorbeelden zijn:
- Risicobeheer: Volgens een onderzoek van Deloitte konden bedrijven die een gezonde mix van logische en intuïtieve besluitvormingstechnieken gebruikten de projectresultaten verbeteren en tegelijkertijd de risicoblootstelling met wel 25% verminderen.
- Crisismanagement: Om de COVID-19-crisis succesvol te doorstaan, maakte 69% van de succesvolle organisaties gebruik van een combinatie van datagestuurde en intuïtieve besluitvorming, volgens een PwC-enquête.
- Succes als leider: Uit een onderzoek van de Harvard Business Review is gebleken dat leiders zeven keer meer kans hebben om productieve, goed presterende teams te begeleiden als ze op vakkundige wijze intuïtieve en analytische besluitvormingsmethoden combineren.
Welke rollen hebben deze typen in feitelijke situaties?
In het bedrijfsleven kan een marketingmanager bijvoorbeeld gezamenlijke besluitvorming gebruiken om een nieuwe campagne te creëren, terwijl een marketingteam rationele besluitvorming kan gebruiken voor strategische planning. In de tussentijd kan een brandweerman tijdens een brand afhankelijk zijn van zijn instinctieve oordeel.
Symbio6 & besluitvorming
De nadruk bij Symbio6 ligt op de meer gestructureerde vormen van besluitvorming en de mogelijkheden om deze te automatiseren. Bij het merendeel van onze opdrachten gaaat het om een goed samenspel tussen de verschillende beslisstijlen.
Conclusie: verdiep en verbreed je palet
Het begrijpen van de verschillende besluitvormingsprocessen is niet alleen een theoretische oefening; het is ook een nuttig instrument voor het verbeteren van persoonlijke ontwikkeling, bedrijfsstrategie en leiderschap. Denk na over de soorten beslissingen die je vaak neemt en stel jezelf als doel om daar nieuwe aan toe te voegen.