Voorbij automatisering: 7 manieren om AI mensgericht te gebruiken
AI kan meer dan alleen tijd besparen — het kan leerlingen helpen nadenken, leraren laten groeien en het leren verdiepen.
In het kort
Dit artikel laat zeven praktische en vaak over het hoofd geziene manieren zien waarop AI het onderwijs kan verrijken, voorbij automatisering. Het laat zien hoe leraren en leerlingen AI kunnen inzetten als een:
- Denkpartner
- Hulpmiddel voor professionele ontwikkeling
- Leermaatje
- Creatieve samenwerker
- Ondersteuning bij geletterdheid
- Onderzoekstool
- Startpunt voor ethische discussies
Elke toepassing bevat voorbeeldprompts, de huidige mate van gebruik en veelvoorkomende obstakels. De boodschap: AI moet niet alleen taken versnellen, maar juist ook betrokkenheid, reflectie en kritisch denken stimuleren in de klas.
Waarom dit artikel?
In ons andere stuk, Wat kan (en wat niet) geautomatiseerd worden met AI in het onderwijs, beschreven we hoe AI repetitieve of tijdrovende taken kan ondersteunen. Maar dat is slechts een deel van het verhaal.
AI is niet alleen een tool voor efficiëntie. Het is ook een krachtige partner voor leren, reflectie en creativiteit. In dit artikel verkennen we zeven mensgerichte toepassingen van AI — praktisch, pedagogisch en vaak onderbenut.
Elke toepassing bevat voorbeeldprompts, huidige inzet en drempels voor implementatie.
1. AI als denkpartner voor leraren
Vaak gebruikt – lage drempel
Leraren gebruiken AI steeds vaker om:
- Lesideeën te bedenken
- Activiteiten te differentiëren
- Leerdoelen opnieuw te formuleren
Probeer dit:
“Stel drie manieren voor om verhaalstructuur te onderwijzen met korte films.”
In gebruik? Veel gebruikt bij lesplanning
Obstakels: Uitkomsten kunnen oppervlakkig of algemeen zijn, altijd professionele beoordeling nodig
2. AI voor professionele ontwikkeling van leraren
Opkomend – groeiende interesse
AI kan:
- Klassensituaties simuleren
- Aanzetten tot reflectief schrijven
- Coachende vragen genereren
Probeer dit:
“Gedraag je als een mentorleraar — stel me reflectieve vragen over een moeilijke les.”
In gebruik? Groeiende inzet in coaching en nascholing
Obstakels: Niet ingebed in formele ontwikkelstructuren; onduidelijke tijdsinvestering
3. AI als leermaatje
Veelgebruikt bij schrijven, taalondersteuning en herhaling
Leerlingen gebruiken AI steeds vaker om:
- Directe feedback te krijgen
- Ideeën te verkennen en vergelijken
- Moeilijke uitleg te vereenvoudigen
Probeer dit:
“Leg fotosynthese uit voor een 10-jarige — en dan voor een 17-jarige. Vergelijk.”
In gebruik? Toenemend in hoger onderwijs en NT2-klassen
Obstakels: Risico op overafhankelijkheid, ongelijke toegang, gebrek aan begeleiding
4. Creatieve verkenning en expressie
Veelvoorkomend in kunst- en taallessen
Leerlingen gebruiken AI om:
- Verhalen te genereren of bewerken
- Beelden te maken
- Te experimenteren met toon, stijl en genre
Probeer dit:
“Vraag AI om een gedicht in Shakespeare-stijl — bewerk het samen.”
In gebruik? Veel gebruikt in media-, kunst- en literatuuronderwijs
Obstakels: Zorgen over auteurschap, originaliteit en verkeerd gebruik
5. Onderwijs over AI (AI-geletterdheid)
Snelgroeiend – essentieel voor digitale burgerschap
Scholen integreren AI-geletterdheid om leerlingen te helpen:
- Begrijpen hoe AI werkt
- Beperkingen herkennen
- Kritisch omgaan met AI-uitvoer
Probeer dit:
“Vergelijk twee AI-antwoorden — vraag leerlingen welk antwoord beter is en waarom.”
In gebruik? Groeiende inzet in curricula
Obstakels: Onzekerheid bij leraren, curriculumdruk, snel veranderende tools
6. Onderzoek en experimentatie
Kleine toepassing – veel potentie voor kritisch denken
Leerlingen worden aangemoedigd om AI zelf te onderzoeken:
- Testen op vooroordelen
- Variatie in prompts verkennen
- Inconsistenties analyseren
Probeer dit:
“Stel dezelfde vraag op drie verschillende manieren — hoe verschillen de antwoorden?”
In gebruik? Vooral in gevorderd of projectgericht leren
Obstakels: Tijdrovend, vraagt deskundige begeleiding
7. Startpunt voor ethische en maatschappelijke gesprekken
Gemakkelijk toe te passen – sterke leerresultaten
AI kan goede discussies op gang brengen over:
- Academische eerlijkheid
- Vooroordelen en rechtvaardigheid
- Vertrouwen in technologie
Probeer dit:
“Moeten leerlingen AI mogen gebruiken voor huiswerk? Waarom wel of niet?”
In gebruik? Nog weinig toegepast, maar waardevol
Obstakels: Niet formeel beoordeeld, leraren missen soms zelfvertrouwen
| Toepassing | Veelgebruikt? | Obstakels |
|---|---|---|
| Denkpartner voor leraren | Ja | Vraagt kritische beoordeling en context |
| Lerarenontwikkeling | Groeiend | Niet geïntegreerd in nascholing |
| Leerlingmaatje | Toenemend | Digitale ongelijkheid, risico op misbruik |
| Creatieve expressie | Veelvoorkomend | Zorgen over auteurschap en originaliteit |
| AI-geletterdheid | Toenemend | Vertrouwen en curriculumtijd |
| Onderzoek naar AI | Klein | Tijd en begeleiding nodig |
| Ethische gesprekken | Weinig | Geen toetsing, lage prioriteit |
Slotgedachte: niet alleen een tool — een leermoment
Waar automatisering focust op efficiëntie, draait dit om betrokkenheid.
Het creëert ruimte voor:
- Nieuwsgierigheid
- Reflectie
- Dialoog
- Creatief denken
- Ethisch bewustzijn
AI hoeft niet centraal te staan in de klas. Maar het kan wel dienen als spiegel, katalysator of uitdaging—om leren relevanter en reflectiever te maken.