De ecologische voetafdruk van AI

Kort samengevat

• Impact: AI-tools gebruiken vaak aanzienlijk meer energie dan traditionele digitale tools – soms vele malen meer.
• Voorbeeld: Een AI-quizgenerator of wiskunde-oplosser kan veel meer stroom verbruiken dan een statische vragenbank of rekenmachine-app.
• Eerste stap: Kies waar mogelijk lichtere modellen, vraag leveranciers naar hun energiebeleid en maak duurzaamheid onderdeel van jullie AI-strategie.

De verborgen kosten van slimme tools

Stel je een klaslokaal voor waar leerlingen allemaal tegelijk AI gebruiken – om teksten te verbeteren, quizvragen te genereren of wiskundeproblemen op te lossen. Handig en efficiënt, ja – maar elke klik heeft een onzichtbare ecologische prijs.

AI is geen “cloudmagie”: het draait op servers die veel energie en water verbruiken en CO2 uitstoten. Terwijl scholen investeren in zonnepanelen, afvalscheiding en groene speelplaatsen, groeit hun digitale voetafdruk stilletjes door.

De belofte van AI is groot, maar de dringende vraag is: hoe combineren we innovatie met duurzaamheid?

Het onzichtbare verbruik: stroom, water en grondstoffen

De ecologische voetafdruk van AI heeft drie hoofdcomponenten:

• Stroom en rekenkracht – AI-modellen verwerken miljoenen berekeningen per seconde.
• Koeling en waterverbruik – datacenters kunnen miljoenen liters water verbruiken om koel te blijven.
• Hardware en grondstoffen – krachtige chips vereisen schaarse materialen met milieueffecten.

Training versus gebruik

• Training (‘grote trainingssessies’): het trainen van een groot model kan net zoveel stroom verbruiken als duizenden huishoudens per jaar.
• Gebruik: alledaagse vragen zijn lichter, maar op schaal – bij honderden leerkrachten en leerlingen – loopt de impact snel op.

Wist je dat…?

• Een enkele AI-vraag kan vijf tot tien keer meer energie verbruiken dan een webzoekopdracht – al verschilt dit per model en infrastructuur. Sommige moderne systemen (zoals Google Gemini) rapporteren al lager verbruik.
• Een AI-wiskunde-oplosser kan in sommige gevallen tientallen keren meer energie verbruiken dan een rekenmachine-app.
• Het genereren van een enkele afbeelding kan ongeveer evenveel energie kosten als het opladen van een smartphone.

💡 Dit zijn vuistregels: de werkelijke impact hangt sterk af van modelgrootte, serverlocatie en efficiëntie.

▶ Interactieve vergelijker starten

Praktische impact in het onderwijs

Voorbeelden uit de klas en ICT-praktijk

• De AI-quizgenerator: een docent maakt voor elke leerling een unieke toets. Handig, maar honderden prompts op de achtergrond betekenen een hoger energieverbruik dan een statische vragenbank.
• AI-hulp bij schrijven: een klas die AI gebruikt om elke zin te herschrijven, verbruikt veel meer energie dan een lichtere grammaticacontrole of gestructureerde peer feedback.
• Gebruik door leerlingen: leerlingen die AI op hun eigen apparaten gebruiken, verschuiven de belasting naar datacenters. Scholen kunnen lichtere tools stimuleren.
• ICT-keuzes: ICT-teams kunnen servers of cloudservices kiezen met energiezuinige hardware, lager waterverbruik en datacenters die draaien op hernieuwbare energie in plaats van steenkool.

Mythes ontkracht

Veel mensen denken dat AI altijd slimmer of efficiënter is. In werkelijkheid:

• Lokale AI (op het apparaat zelf) kan energiezuiniger zijn dan cloudmodellen.
• Batchverwerking (taken in groepen afhandelen) verlaagt het energieverbruik per taak.
• Kleinere modellen kunnen soms tot 80% minder energie verbruiken, terwijl ze nog steeds accuraat genoeg zijn voor de meeste onderwijstaken.

AI is niet altijd de betere keuze. Simpele tools – zoals een rekenmachine of leerlingen elkaars werk beoordelen (peer review) – kunnen zowel slimmer als groener zijn.

Duurzaamheid onderdeel maken van AI-beleid

Duurzaamheid mag niet losstaan van digitale innovatie – het moet verweven zijn met AI-beleid. Scholen hebben drie verantwoordelijkheden:

1. Rolmodel: leer leerlingen dat technologie nooit “gratis” is; digitale keuzes maken deel uit van duurzaam gedrag.
2. Kostenbesparing: energiezuinige keuzes verlagen zowel CO2-uitstoot als elektriciteitsrekeningen.
3. Voorbereid op de toekomst: nieuwe EU-wetgeving (zoals de AI-wet) en datacenterregels zullen binnenkort transparantie vereisen.

Eerste stappen voor scholen

• Vraag leveranciers naar energie-, waterverbruik en klimaatbeleid.
• Kies lichtere tools: gebruik AI alleen waar het duidelijk waarde toevoegt.
• Betrek de gemeenschap: maak ecologische impact zichtbaar (bijv. een CO2-meter voor digitale opdrachten) en bespreek het met personeel en leerlingen.

Balans tussen innovatie en verantwoordelijkheid

AI biedt grote kansen voor gepersonaliseerd leren en efficiënte administratie, maar is niet automatisch groen. De uitdaging is: maximale onderwijskwaliteit combineren met minimale ecologische impact.

Scholen die nu handelen, laten leerlingen zien dat technologie en duurzaamheid hand in hand kunnen gaan – en profileren zich als voorlopers in verantwoorde innovatie.

Lees de volledige artikelenreeks

Dit artikel maakt deel uit van onze reeks over duurzaamheid in AI:

1. De ecologische voetafdruk van AI – wat betekent dat voor scholen? (je bent hier)
2. Lesgeven met AI, duurzaam leren – praktische tips voor leraren
3. Duurzame AI op school – van bewustwording naar beleid