AI-volwassenheid in het onderwijs

Hoe de app werkt

De AI-onderwijsindex laat zien hoever het Nederlandse onderwijssysteem is gevorderd in het verantwoord en duurzaam gebruik van kunstmatige intelligentie (AI). De app is ontwikkeld als een inspirerend en reflectief hulpmiddel voor scholen, onderwijsteams en beleidsmakers.
Ze laat zien waar AI al op een zinvolle manier is geïntegreerd – en waar nog ruimte is voor ontwikkeling, beleid of innovatie.

De index meet niet alleen hoeveel AI wordt gebruikt, maar ook hoe goed dat gebruik is ingebed in beleid, praktijk en professionele ondersteuning. Door vijf even zwaar meewegende onderdelen te combineren — studenten, docenten, scholen, publieke opinie en innovatie — biedt de index een gebalanceerd beeld van zowel de omvang als de kwaliteit van AI-integratie. Ze wordt gestuurd door acht publieke waarden voor verantwoord AI-gebruik, die ook het ethisch kader van de app vormen. De data zijn bedoeld voor trendanalyse en beleidsreflectie, niet voor competitie of ranglijsten. De index biedt richting, geen klassement.

Acht waarden voor verantwoorde AI

1. Mensgericht doel – De index draait niet om technologie op zich, maar om betekenisvol leren. AI wordt beoordeeld op hoe ze de menselijke dimensie in het onderwijs versterkt.
2. Eerlijk functioneren – De tool laat verschillen zien zonder te oordelen. Ongelijke toegang of beperkte training verlaagt de impactscore en stimuleert aandacht voor digitale inclusie en gelijke kansen.
3. Transparante toelichting – Elke stap is zichtbaar: bronnen, berekeningen en definities zijn open. Tooltips, infoknoppen en open data in de broncode maken het mogelijk om na te gaan waar de cijfers vandaan komen.
4. Veilig gebruik – De app werkt volledig offline, zonder logins, tracking of datadeling. Scholen kunnen haar veilig gebruiken binnen hun eigen digitale omgeving.
5. Betrouwbare resultaten – De data zijn gebaseerd op officiële, verifieerbare bronnen (OCW, Kennisnet, NOLAI, OESO, EDUFI, NCES, KERIS). Waar data ontbraken, zijn voorzichtige en transparante schattingsmethodes gebruikt.
6. Verantwoorde controle – Metadata zijn openbaar beschikbaar in de broncode (JSON-formaat). Verdere documentatie en onderbouwing zijn op te vragen, zodat de berekeningen reproduceerbaar zijn.
7. Privacybewust – De app verwerkt geen persoonsgegevens en gebruikt geen cookies. Alle berekeningen draaien lokaal in de browser, wat digitale risico’s minimaliseert.
8. Duurzame impact – De index is ontworpen voor reflectie en groei, niet voor competitie. Ze ondersteunt scholen bij beleidsontwikkeling, professionalisering en verantwoorde innovatie.

Over de data

De AI-onderwijsindex bestaat uit vijf even zwaar wegende onderdelen. Samen vormen ze een totaalscore van 100% – hoe hoger het percentage, hoe dieper AI is geïntegreerd in onderwijsbeleid en -praktijk. Alle waarden zijn genormaliseerd op een schaal van 0–100% om vergelijkingen tussen landen en in de tijd mogelijk te maken. De vijf onderdelen zijn:

• Leerlingen – Percentage leerlingen in het voortgezet onderwijs dat AI actief gebruikt bij het leren, bijvoorbeeld voor informatieverwerking, reflectie of feedback.
• Docenten – Percentage docenten in het voortgezet onderwijs dat AI inzet bij lesvoorbereiding, instructie of leerlingbegeleiding.
• Scholen – Percentage scholen in het voortgezet onderwijs met een formeel AI-beleid of vastgestelde richtlijnen voor verantwoord gebruik.
• Publieke opinie – Percentage ondervraagde leraren, leerlingen en ouders dat een positief of overwegend constructief beeld heeft van AI in het onderwijs.
• Innovatie – Percentage scholen dat AI duurzaam toepast in de lespraktijk (langer dan één semester, verder dan enkel lesvoorbereiding of materiaalcreatie).

De AI-onderwijsindex gebruikt het voortgezet onderwijs als referentieniveau omdat dit segment de beste balans biedt tussen schaal, digitalisering en beleidsontwikkeling. Het primair onderwijs zal naar verwachting lager scoren door een trager adoptietempo, terwijl het vervolgonderwijs doorgaans hogere volwassenheidsniveaus bereikt dankzij meer capaciteit en strategische investeringen.

Bronnen:

• Nationaal: OCW, Kennisnet, NOLAI, CBS
• Internationaal: OESO (TALIS), EDUFI (Finland), NCES (VS), KERIS (Zuid-Korea)
• Opinieonderzoek: Gallup, Pew Research, NIDI en lokale enquêtes

Frequentie en periode: De dataset bestrijkt december 2022 (lancering van ChatGPT) tot oktober 2025 en wordt maandelijks bijgewerkt. Alle historische data en bronverwijzingen zijn beschikbaar in de maandelijkse rapporten.

Aanvullende best practices

De ontwikkeling en publicatie van de AI-onderwijsindex volgen een reeks best practices, die ook als voorbeeld kunnen dienen voor scholen die hun eigen datadashboards of AI-projecten ontwikkelen:

• Open formaten – Data zijn beschikbaar in CSV en JSON voor hergebruik en onafhankelijke analyse.
• Bronvermelding per datapunt – Elk cijfer verwijst naar een openbaar toegankelijke bron of rapport.
• Regelmatige controle – Data worden maandelijks gecontroleerd op juistheid en relevantie.
• Onderwijshelderheid – Interactieve legenda’s en toelichtingen maken de data begrijpelijk voor niet-specialisten.
• Toegankelijkheid – Toetsenbordnavigatie, ARIA-labels en hoogcontrastmodi zorgen voor inclusief gebruik.
• Visuele helderheid – Kleuren en patronen zijn gecombineerd voor leesbaarheid, ook voor kleurenblinde gebruikers.
• Offline prestaties – Visualisaties laden lokaal, zonder externe servers of afhankelijkheden.
• Documentatie en validatie – De datastructuur en updatelog zijn openbaar voor publieke controle.

Conclusie

De AI-onderwijsindex laat zien dat verantwoording in digitale tools eenvoudig én waardevol kan zijn. Met open data, lokale verwerking en duidelijke ontwerpprincipes bewijst de app dat technologie transparant en mensgericht kan blijven — een hulpmiddel om beter te leren, niet het doel op zich.